Warszawa była jednym z tych miast, które najbardziej ucierpiały podczas walk II wojny światowej. Ze stolicy wyjechało wiele osób, kolejne tysiące zginęło z rąk nazistów w getcie warszawskim, duża liczba zabytków architektury została zniszczona. Jednak dzięki ogólnemu entuzjazmowi, z jakim warszawiacy zaczęli odbudowywać rodzinne miasto, odrodzenie stolicy następowało w bardzo szybkim tempie. Decyzję o odbudowie Warszawy podjął Stalin, ale inspiracja, z jaką podjęli się pracy Polacy, nie była wynikiem komunistycznej propagandy – pisze warsawyes.com.
Skala zniszczeń i zjednoczenia narodu polskiego
W czasie II wojny światowej Warszawę niszczono etapami. Część zabudowań miejskich została zniszczona we wrześniu 1939, a największe straty stolica poniosła w 1941 podczas sowieckich bombardowań. Dwa lata później, po powstaniu w getcie warszawskim, nastąpiła jego likwidacja i północne dzielnice miasta zamieniono w popiół. Po Powstaniu Warszawskim miasto liczące miliony mieszkańców zostało zdewastowane, setki ludzi znalazło się bez dachu nad głową i musiało spać pośród ruin.
Po wojnie odbudowa miasta wydawała się tak trudnym zadaniem, że władze PRL chciały po prostu przenieść stolicę do Łodzi, gdzie zachowały się prawie wszystkie przedwojenne zabudowania. Decyzja o odbudowie Warszawy została jednak podjęta z dwóch powodów. Po pierwsze, uchodźcy, którzy wracali do domu, po prostu nie mieli gdzie mieszkać, więc sami podjęli się budowy. Po drugie, przed konferencją w Jałcie Stalin chciał uzyskać międzynarodowe wsparcie, które Polska mogłaby mu zagwarantować po odbudowie stolicy.
Realizacja jednego z najbardziej ambitnych projektów w historii rozpoczęła się 14 września 1945 roku i specjalnie w tym celu utworzono Biuro Odbudowy Stolicy. Do tego momentu nikt na świecie nie próbował ożywić miasta, które zostało prawie całkowicie zniszczone przez wojnę.
Kto zajmował się odbudową Warszawy?
Aby przyjąć taką samą liczbę mieszkańców jak przed wojną, Warszawa potrzebowała nowego planu miasta, ulic i dzielnic. Trudno było sobie wyobrazić, jak kraj, który był wyczerpany wojną, mógł poradzić sobie z realizacją takich planów. Co zaskakujące, jedynym źródłem finansowania prac remontowych były datki warszawiaków, które zbierał Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy. Działał od 1945 do 1965 roku i był jedynym funduszem państwowym na realizację tych celów. Warszawa w dosłownym tego słowa znaczeniu została zbudowana przez naród. Fundusze na budowę pochodziły nie tylko od mieszkańców stolicy, ale także od obywateli całego kraju, do miasta przybyło wielu ochotników, którzy uparcie odbudowywali zniszczone tereny. Ten entuzjazm wielokrotnie stawał się wiodącym tematem w filmach tamtych czasów i nie był to wymysł władzy komunistycznej, ale szczera prawda.
Jednak budowa „nowej” Warszawy miała na celu zniszczenie tego, co pozostało ze Starego Miasta. Stolica miała być wzorem socrealistycznego miasta, co oznaczało nacjonalizację ziemi i rozbiórkę budynków, które przetrwały wojnę.
Wyjątkowe doświadczenie odbudowy stolicy, która umarła i odrodziła się na nowo dzięki wspólnym wysiłkom warszawiaków, społeczność światowa doceniła w 1980 roku. Wówczas Stare Miasto w Warszawie zostało wpisana na Listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO, a w 2011 roku archiwa Biura Odbudowy Stolicy zostały uznane za jeden z najważniejszych przykładów dziedzictwa dokumentalnego w historii. Archiwa te zostały również wpisane do międzynarodowego Programu Pamięć Świata.
Niewielu wierzyło w sukces projektu rewitalizacji Warszawy, a władze PRL planowały pozostawić stolicę w okropnej powojennej formie na zawsze jako antywojenny pomnik dla kolejnych pokoleń. Ale dzięki sile i spójności narodu polskiego Warszawa stała się jeszcze lepsza niż przed II wojną światową.