Warszawa, podobnie jak wiele miast w czasie II wojny światowej, poniosła ogromne straty ludzkie i zniszczenia. 1 września 1939 roku przeszło do historii jako początek najkrwawszej wojny ludzkości: armia niemiecka przeprowadziła masowe bombardowania lotnicze na stolicę Polski, Warszawę. Więcej na stronie warsawyes.
Dlaczego stolica Polski była ważna dla niemieckiego dowództwa
Niemiecka czołówka od razu zaznaczyła w swoich planach Warszawę jako ważny cel. Stolica Polski była bowiem polityczno-administracyjnym i strategicznym centrum państwa. Ponadto miała dobry węzeł komunikacyjny.
Przez Warszawę przebiegały również mosty kolejowe w rejonie Wisły. W przypadku zajęcia mostów, powstałaby przeszkoda w dostarczaniu zaopatrzenia polskiej armii i cywilom. Ponadto w Warszawie znajdowało się wiele zakładów przemysłowych, z których mogłaby skorzystać armia niemiecka.
Obrona przeciwlotnicza Warszawy
Minister obrony narodowej wydał polecenie podjęcia działań w celu obrony stolicy. Główny nacisk położono na ochronę wschodniej części miasta, a także obronę mostów i ustawienie możliwości ich wysadzenia w powietrze w razie potrzeby.
Niemal od pierwszych godzin wojny Warszawa znalazła się pod zmasowanymi nalotami. Jednocześnie wojska niemieckie atakowały nie tylko obiekty infrastruktury wojskowej, ale także cynicznie bombardowały szpitale, szkoły i sieci komunalne. Nawet przeciwko cywilom miasta stosowano kolejki karabinów maszynowych z powietrza.
W opozycji Warszawa przyciągnęła obronę przeciwlotniczą. Przeciwko najeźdźcom wystąpiły oddziały dowodzone przez pułkownika Kazimierza Barana, posiadające na swoim wyposażeniu 54 myśliwce. Początkowo obrona Warszawy działała dość skutecznie: w ciągu zaledwie pięciu dni udało się zniszczyć ponad czterdzieści wrogich samolotów. Czterdzieści kolejnych samolotów myśliwskich zostało zniszczonych przez artylerię przeciwlotniczą miasta.
Jednak po 5 września w obronie przeciwlotniczej zaczęły się trudności. Polskie dowództwo wojskowe postanowiło wycofać z Warszawy część lotnictwa i skierować ją na Lublin i Lwów. Zamiast tego Niemcy ciągle wysyłali do miasta nowe bombowce.
10 września 1939 roku nadano nazwę „krwawej niedzieli”: nad miastem latało 70 bombowców, które w ciągu zaledwie jednego dnia przeprowadziły w Warszawie 17 bombardowań, bomby zrzucano jedna po drugiej.
Początek walk o Warszawę
Bitwa na lądzie rozpoczęła się 8 września 1939 roku. Wojska niemieckie wkroczyły na obrzeża Warszawy. Bohaterskimi wysiłkami Wojska Polskiego udało się odeprzeć atak, ale miasto zostało oblężone. Chociaż w niemieckim radiu zapewniano, że Warszawę udało się zdobyć tego samego dnia.
Na dowódcę obrony Warszawy mianowano generała Waleriana Czumę, a szefem sztabu pułkownika Tadeusza Tomaszewskiego.
Przed natarciem wojsk niemieckich większość władz miejskich pośpiesznie opuściła Warszawę. Wraz z nimi odeszli stróże prawa, strażacy i garnizon wojskowy. Do obrony miasta pozostało tylko kilka batalionów piechoty i jedna bateria. Wydano również rozkaz pilnego opuszczenia Warszawy wszystkim chłopakom, którzy osiągnęły pełnoletność.
Na kierownictwo miasta powołano Stefana Starzyńskiego, który od razu zajął się organizacją Gwardii Narodowej. Codziennie prezydent wchodził na antenę radiową i rozkazywał miejscowym budować barykady i oddziały przeciwpancerne.
Fortyfikacje obronne zostały postawione na zachodnich obrzeżach miasta. Brakowało jednak dostępnych batalionów do obrony Warszawy. Stopniowo do wojska dołączali ochotnicy, a także jednostki, które musiały wycofać się z frontu. Ochotnicze bataliony cywilne były odpowiedzialne za budowę barykad na granicach miasta.
Szturm Warszawy
Wieczorem 8 września rozpoczął się szturm Warszawy. Atak został jednak odparty: wojska niemieckie straciły sporo siły żywej i sprzętu. Polaków uratowała nie tylko odwaga, ale i pomysłowość.
Tak więc jedną z ulic, która prowadziła do centrum Warszawy, oblano terpentyną, a gdy weszły na nią niemieckie czołgi, drogę podpalono. Bez jednego strzału kolumna sprzętu została zniszczona.
8 września na rozkaz Naczelnego Wodza Edwarda Śmigłego-Rydza zorganizowano armię warszawską. W jej skład weszli obrońcy Warszawy, Twierdzy Modlin oraz jednostki polskie, które utrzymywały obronę na linii rzek Wisły i Narew. W rzeczywistości miasto stało się niezależnym obszarem obrony.
Nowo powstałej armii warszawskiej wydano rozkaz obrony stolicy za wszelką cenę. Wbrew rozpaczliwym oporom Polaków, 15 września wojska niemieckie przedarły się przez wschodnią obronę Warszawy i miasto znalazło się w oblężeniu. W rękach polskich obrońców pozostała tylko część lądu, która prowadziła wzdłuż Wisły do Twierdzy Modlin.
Tego samego dnia kierownictwo armii niemieckiej zaproponowało obrońcom Warszawy poddanie miasta w ciągu 12 godzin i obiecało zapewnić możliwość bezpiecznej ewakuacji ludności cywilnej. W przypadku odmowy grożono użyciem masowych bombardowań lotniczych.
22 września okupanci całkowicie przejęli wszystkie szlaki komunikacyjne z Warszawą i odcięli miasto.
Wyczerpujące oblężenie Warszawy
Obok cywilów w oblężeniu znalazło się 120 tysięcy polskich żołnierzy, którzy przeciwstawili się 175-tysięcznej armii niemieckiej. Aby przygotować miasto do szturmu, Warszawa była codziennie ostrzeliwana nie tylko z lotnictwa, ale także z artylerii. Równocześnie na wschodnim brzegu Wisły rozpoczął się atak na Pragę.
25 września zakończyły się ostatnie przygotowania do szturmu. Następnego dnia armia niemiecka ruszyła do ofensywy. Atak wojsk lądowych był wspierany przez artylerię polową i ciężką, a także flotę powietrzną. Najwięcej strat bombowych poniosła ludność cywilna.
Atak został jednak skutecznie odparty przez Armię Warszawską, a wojska niemieckie powróciły na pozycje wyjściowe. Następnego dnia polskiemu wojsku udało się zniszczyć kilka kluczowych placówek niemieckich.
Oblężenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne trwało do 28 września. Polski garnizon, którym dowodził generał Walerian Czuma, musiał ogłosić kapitulację.
Armia wroga zaczęła aktywnie zakładać obozy jenieckie. 29 września 100 tysięcy polskich żołnierzy wyszło z Warszawy i zostało wziętych do niewoli wojskowej. 1 października 1939 oficjalnie rozpoczęła się niemiecka okupacja stolicy Polski, która trwała do 17 stycznia 1945.